Trong thế giới học thuật và cả trong các cuộc thi viết luận, essay không chỉ là một bài tập viết đơn thuần – nó là phương tiện để bạn thể hiện cá tính, năng lực tư duy, khả năng trình bày và lập luận một cách thuyết phục. Tuy nhiên, dù có kỹ năng viết tốt đến đâu, nếu chọn sai đề tài, bạn rất dễ rơi vào “ngõ cụt” khi triển khai nội dung. Chính vì vậy, cách chọn chủ đề essay là bước đầu tiên nhưng cực kỳ quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng bài viết.
Chủ đề là “trục chính” dẫn dắt toàn bài
Một bài essay hay là bài viết có cấu trúc rõ ràng, luận điểm xuyên suốt và các dẫn chứng được bố trí hợp lý. Chủ đề chính là yếu tố định hình tất cả các phần nội dung đó. Nếu chọn đúng đề tài:
- Bạn dễ xác định luận điểm trung tâm và các luận cứ hỗ trợ.
- Mạch bài không bị lạc hướng, đảm bảo tính nhất quán.
- Bài viết truyền tải được thông điệp rõ ràng và sâu sắc.
Phù hợp với yêu cầu giúp “ghi điểm” từ đầu
Các hội đồng chấm thi, xét tuyển học bổng hay tuyển sinh đại học thường đánh giá cao những bài luận bám sát chủ đề, đồng thời thể hiện chiều sâu hiểu biết. Ngược lại, bài viết sai trọng tâm, lan man hoặc quá mơ hồ thường bị đánh giá thấp, dù ngôn ngữ có mượt mà đến đâu.
Chủ đề thể hiện bản sắc cá nhân
Việc chọn đề tài không chỉ là kỹ năng học thuật, mà còn là cách bạn “giới thiệu” chính mình. Qua cách chọn đề tài, người đọc có thể cảm nhận bạn là người sáng tạo, thực tế, hài hước, sâu sắc hay nhân văn. Một đề tài gần gũi với bản thân sẽ giúp bạn thể hiện quan điểm một cách tự nhiên và thuyết phục hơn.
Các bước chọn chủ đề essay ngay từ đầu
Phân tích yêu cầu đề bài (đề thi)
Bước đầu tiên luôn là hiểu rõ “luật chơi”. Tùy vào mục đích bài essay mà đề bài sẽ có những yêu cầu khác nhau. Bạn cần phân tích kỹ để xác định:
- Dạng bài essay: argumentative (tranh luận), narrative (kể chuyện), expository (giải thích), descriptive (miêu tả) hay reflective (phản chiếu).
- Mục tiêu người đọc: là ban giám khảo, giảng viên hay hội đồng xét tuyển học bổng?
- Giới hạn nội dung và độ dài: để không chọn đề tài quá rộng hoặc quá phức tạp cho khuôn khổ bài viết.
Ví dụ: Với một đề bài mở như “Describe an experience that shaped your values”, bạn có thể khai thác theo hướng kể chuyện (narrative) và phản chiếu (reflective) với trọng tâm là một trải nghiệm cá nhân.
Xác định chủ đề chính của cuộc thi hoặc chương trình
Nếu bạn tham gia cuộc thi viết essay hoặc viết bài luận để xin học bổng, hãy tìm hiểu kỹ chủ đề tổng quát của cuộc thi hoặc mục tiêu của chương trình. Một số chủ đề essay thường gặp bao gồm:
- Vấn đề toàn cầu: biến đổi khí hậu, trí tuệ nhân tạo, giáo dục,…
- Giá trị cá nhân: nghị lực, niềm tin, sự trưởng thành,…
- Mối quan hệ xã hội: gia đình, cộng đồng, văn hóa, bản sắc,…
Nắm bắt chủ đề tổng quan giúp bạn định hướng đúng ngay từ đầu, tránh lan man hoặc lạc đề.
Lựa chọn đề tài theo sở thích và thế mạnh
Một đề tài gần gũi với bản thân sẽ giúp bạn viết một cách chân thành, dễ triển khai ý và có chiều sâu cảm xúc. Hãy tự hỏi:
- Bạn thích viết về chủ đề nào nhất?
- Chủ đề nào bạn từng có trải nghiệm cá nhân?
- Lĩnh vực nào bạn am hiểu hoặc có kiến thức nền?
Ví dụ: Nếu bạn yêu thích công nghệ và từng phát triển một sản phẩm nhỏ trong trường học, bạn có thể chọn đề tài “Cách tôi học được tư duy giải quyết vấn đề từ lập trình”.
Thu hẹp chủ đề để tránh lan man
Một lỗi phổ biến khi chọn đề tài essay là chọn chủ đề quá rộng. Việc này dẫn đến bài viết thiếu chiều sâu, không đủ không gian để phát triển luận điểm. Vì vậy, hãy thu hẹp bằng cách:
- Tập trung vào một khía cạnh cụ thể (thay vì “giáo dục”, hãy viết “giáo dục STEM ở nữ sinh”).
- Giới hạn phạm vi không gian và thời gian (ví dụ: “Trải nghiệm du học ngắn hạn tại Nhật Bản”).
- Tập trung vào một tình huống thực tế thay vì khái niệm trừu tượng.
Kiểm tra tính khả thi của đề tài
Một đề tài dù hay nhưng khó triển khai (thiếu dẫn chứng, khó lập luận, hoặc không có đủ dữ liệu tham khảo) thì cũng không thể tạo ra một bài essay tốt. Hãy đảm bảo:
- Bạn có đủ kiến thức nền và tư liệu để viết.
- Chủ đề không quá nhạy cảm hoặc gây tranh cãi (trừ khi bạn có góc nhìn rất rõ ràng và lập luận chắc chắn).
- Thời gian viết phù hợp với mức độ phức tạp của đề tài.
Hoàn thiện đề tài với góc nhìn độc đáo
Sau khi chọn được đề tài tiềm năng, hãy thử suy nghĩ:
- Có điều gì mới mẻ bạn có thể khai thác trong đề tài này không?
- Bạn có thể kể câu chuyện dưới một góc nhìn ít ai nhắc đến?
- Làm sao để biến chủ đề quen thuộc thành cá nhân và độc đáo?
Gợi ý: Với đề tài “thất bại”, thay vì kể lại một thất bại lớn, bạn có thể viết về một thất bại nhỏ nhưng mang lại bài học sâu sắc – như một lần không dám đặt câu hỏi trong lớp, và từ đó thay đổi thái độ học tập.
Những lưu ý khi chọn đề tài essay
Không vội vàng, dành thời gian nuôi ý tưởng
Ý tưởng hay cần thời gian để phát triển. Đừng chọn đề tài chỉ vì nó “nghe có vẻ hay” trong 5 phút đầu tiên. Hãy dành thời gian để:
- Ghi lại những chủ đề bạn thấy hứng thú.
- Trò chuyện với bạn bè, thầy cô để có thêm góc nhìn.
- Viết thử vài đoạn ngắn để kiểm tra mức độ phù hợp.
Một đề tài cần có thời gian để “ngấm”, trước khi bạn quyết định đặt bút viết một cách nghiêm túc.
Hạn chế chủ đề gây tranh cãi phức tạp
Trừ khi được yêu cầu hoặc bạn thực sự có khả năng lập luận sắc bén, hãy tránh các chủ đề nhạy cảm như chính trị, tôn giáo, phân biệt chủng tộc… Nếu không xử lý khéo léo, bài essay dễ bị hiểu sai hoặc phản tác dụng.
Đề tài phải phản ánh cá tính bản thân
Essay là không gian thể hiện cái tôi. Hãy chọn những đề tài có thể giúp bạn nói về:
- Giá trị sống bạn theo đuổi.
- Trải nghiệm cá nhân đáng nhớ.
- Cách bạn vượt qua thử thách, định hình bản thân.
Một bài essay thành công không phải là bài viết “đúng”, mà là bài viết “riêng” – và điều đó bắt đầu từ một đề tài phản ánh chính con người bạn.
Đảm bảo khả năng chứng minh luận điểm
Dù essay là một thể loại sáng tạo, nhưng luận điểm vẫn cần được chứng minh bằng dẫn chứng, lý lẽ và trải nghiệm cụ thể. Một đề tài tốt là đề tài bạn có thể triển khai được hệ thống lập luận logic, không mơ hồ hay cảm tính.
Cơ hội thể hiện tư duy qua Essay Contest của Phoenix Prep
Nếu bạn đang tìm một môi trường để thử sức và áp dụng những kỹ năng chọn đề tài essay, Essay Contest 2025 do Phoenix Prep tổ chức chính là lựa chọn lý tưởng. Với chủ đề mở rộng và tính cạnh tranh học thuật cao, cuộc thi không chỉ giúp bạn rèn luyện tư duy phản biện mà còn là cơ hội để bạn kể câu chuyện của chính mình trước một hội đồng chuyên môn.
Đặc biệt, những thí sinh nổi bật trong các mùa trước đều chia sẻ rằng: việc dành thời gian để chọn đúng đề tài – phản ánh được bản thân một cách rõ nét – là bước ngoặt giúp họ vượt trội trong hàng trăm bài dự thi.
Vì vậy, đừng chần chừ. Hãy bắt đầu từ bước đầu tiên: chọn một đề tài essay thể hiện bạn là ai – và bắt đầu hành trình tạo nên một bài viết thật sự truyền cảm hứng.
Kết luận
Cách chọn chủ đề essay là bước nền tảng tạo nên sự khác biệt giữa một bài viết “đủ điểm” và một bài viết “ghi điểm”. Từ việc phân tích đề bài, hiểu rõ mục tiêu, đến lựa chọn đề tài phù hợp với sở thích và khả năng cá nhân – tất cả đều cần sự đầu tư nghiêm túc và sáng suốt.
Hãy nhớ, một đề tài tốt không cần phải quá lớn lao hay hiếm gặp – điều quan trọng là cách bạn kể câu chuyện của mình trong khuôn khổ đó. Và đôi khi, chính những góc nhìn chân thành, giản dị lại để lại dấu ấn sâu đậm nhất trong lòng người đọc.
